Người đàn bà 20 năm làm cúng giỗ đều đặn cho chồng bộ đội hy sinh chưa tìm được h ài cốt, cho đến ngày giỗ thứ 21, đứa cháu chỉ vào di ảnh ông rồi nói “Bà ơi, ông đang đứng ngoài cổng nhìn bà đó…

 

Người đàn bà 20 năm làm cúng giỗ đều đặn cho chồng bộ đội hy sinh chưa tìm được h ài cốt, cho đến ngày giỗ thứ 21, đứa cháu chỉ vào di ảnh ông rồi nói “Bà ơi, ông đang đứng ngoài cổng nhìn bà đó…

 

Năm ấy, là năm thứ hai mươi bà Thìn làm giỗ cho chồng – ông Lực, người lính bộ đội Trường Sơn đã ra đi trong một chuyến hành quân không trở về. Di ảnh của ông vẫn nằm đó, trên bàn thờ cũ kỹ bằng gỗ mít, nơi mà ngày nào bà cũng quét bụi, thắp hương. Mỗi lần nhang tàn, khói bay lên lượn lờ như một linh hồn chưa tìm được chốn về.

Ngày ấy, ông đi, bà mới ngoài ba mươi, để lại bà với hai đứa con nhỏ xíu đang tuổi học nói. Giấy báo tử được giao về với dòng chữ gọn lỏn: “Hy sinh vì tổ quốc, chưa xác định được nơi an táng.” Bà không khóc. Hoặc có thể là bà đã khóc hết nước mắt từ đêm nhận được tin ông mất tích trước đó nửa năm. Từ ngày ấy, bà tự hứa với lòng: “Dù ông có đi đến tận chân trời góc bể, ngày giỗ năm nào tôi cũng thắp nén hương cho ông, gọi ông về.”

Mỗi năm, cứ đến đúng ngày, bà dậy từ tờ mờ sáng, tự tay đi chợ, chọn con cá trê lớn nhất để kho, nắm nếp dẻo nhất để nấu xôi. Đám giỗ không lớn, chỉ có vài người thân, hàng xóm thân thiết, nhưng mâm cơm cúng thì chưa năm nào thiếu món cá trê kho nghệ – món mà ông Lực thích nhất lúc sinh thời.

Năm ấy, bà vừa tròn 72 tuổi. Lưng đã còng, tóc bạc quá nửa, mắt cũng mờ mịt đi nhiều. Hai người con đã trưởng thành, đi làm ăn xa, thỉnh thoảng mới về. Nhà chỉ còn bà với đứa cháu ngoại mới lên sáu – bé Bi, con gái của con gái út gửi về nhờ bà chăm khi đi làm xa.

Giỗ ông, bà lại tất bật như mọi năm. Đôi tay gầy gò vẫn thành thục rửa cá, thái lát nghệ, đôi chân run run vẫn đi ra vườn hái bó rau thơm. Bà không cần ai giúp, bà bảo: “Giỗ ông để tôi tự tay làm, như hồi còn ông sống.”

Buổi trưa, mâm cơm cúng đã bày xong. Nén nhang vừa châm, khói bay thẳng lên, quấn lấy bức di ảnh cũ mờ theo năm tháng. Bé Bi được bà dặn mặc áo sạch, đứng khoanh tay trước bàn thờ. Thằng bé nghiêm trang làm theo, nhưng mắt nó cứ nhìn đăm đăm vào ảnh ông ngoại.

Một lúc, nó kéo áo bà thì thầm:
– Bà ơi… ông đang đứng ngoài cổng kìa…

Bà khựng lại. Nhìn cháu. Rồi nhìn ra cổng. Cánh cổng gỗ cũ kỹ vẫn đóng hờ, lay động nhẹ theo làn gió chiều. Ngoài đó, chỉ là khoảng sân đất với mấy gốc cau già.

– Ở đâu, Bi? – Bà hỏi, giọng lạc đi.

Thằng bé chỉ tay:
– Ông mặc bộ đồ xanh xanh… đứng nhìn vô… rồi cười với con.

Bà ngồi bệt xuống. Mặt tái xanh. Tay run run chắp lại, miệng lầm rầm: “Phải ông không đó, ông ơi?”

Chiều hôm đó, bà ngồi mãi trước bàn thờ, không ăn uống gì. Mắt cứ nhìn ra cổng, chờ một bóng hình quen thuộc mà suốt 20 năm qua, bà đã tưởng tượng ra không biết bao nhiêu lần trong giấc mơ.

Từ ngày bé Bi nói câu đó, bà Thìn trở nên trầm ngâm hơn hẳn. Mỗi sáng, bà đều mở cổng từ rất sớm, như chờ đợi. Gặp ai đi ngang cũng hỏi: “Có thấy người lính nào lạ không? Người mặc đồ bộ đội, cao gầy, có nụ cười hiền…”

Người làng lúc đầu còn ngạc nhiên, sau rồi cũng quen. Họ bảo: “Chắc bà nhớ ông quá, đến mộng mị rồi…”

Nhưng chỉ có bà biết, kể từ hôm đó, đêm nào bà cũng nằm mơ thấy ông. Ông không nói gì, chỉ đứng từ ngoài cổng, nhìn vào, như chờ được ai gọi.

Một tuần sau ngày giỗ, có người gọi điện từ huyện đội cũ. Họ nói rằng sau một đợt khảo sát quy tập hài cốt liệt sĩ ở Tây Nguyên, có một ngôi mộ vô danh mới được tìm thấy với thông tin trùng khớp với ông Lực: ngày nhập ngũ, ngày hy sinh, đơn vị công tác, và đặc biệt là chiếc nhẫn bạc khắc tên bà ở mặt trong.

Nghe tin, bà không nói gì. Chỉ ngồi lặng, tay chắp trước ngực, miệng mấp máy: “Là ông… là ông đó phải không?”

Đoàn xe đưa bà lên Tây Nguyên. Lần đầu tiên sau hai mươi năm, bà rời quê, đi một chuyến dài chỉ để gặp lại một người không còn sống.

Khi đến nơi, bà được đưa đến một mảnh đất nhỏ bên rừng, nơi có hàng chục nấm mộ vừa được cất lên. Giữa những hàng bia chưa tên, có một ngôi mộ với chiếc nhẫn bạc đặt trên.

Bà quỳ xuống, tay run run nhặt chiếc nhẫn. Khắc rõ ràng bên trong: “T.L – 1968”.

Bà bật khóc. Không còn là tiếng nức nở nghẹn ngào, mà là tiếng khóc trào ra từ tận cùng nỗi đợi chờ. Bao nhiêu năm trời bà sống với một nỗi tin mơ hồ, giờ đây đã thành hình. Ông đã về. Dù chỉ là một nắm đất, nhưng là thật.

Người ta hỏi bà có muốn đưa ông về quê không. Bà gật. Và thế là, mùa xuân năm ấy, cánh cổng cũ lại mở ra, lần đầu tiên đón một người đã đi suốt hơn hai mươi năm về nhà.

Giỗ năm thứ hai mươi mốt, bà lại dậy sớm. Nhưng lần này, có người giúp. Con cháu về đông đủ. Mâm cơm cúng không còn là cho một người xa xăm, mà là cho người đang nằm yên trong mảnh vườn sau nhà – nơi bà đã dành sẵn một khoảnh đất từ lâu, ngày nào cũng ra thắp hương.

Bé Bi lại mặc áo trắng, lại đứng trước bàn thờ. Nhưng lần này, nó không chỉ tay ra cổng nữa. Nó đứng lặng, như hiểu chuyện gì đó lớn hơn tuổi đời non nớt của nó.

Bà nhìn cháu, mỉm cười, rồi quay ra bàn thờ:
– Ông về rồi đó nghen. Nhà mình sum họp rồi.

Từ trong ảnh, ông Lực vẫn mỉm cười. Nhưng giờ, nụ cười ấy không còn là nỗi nhớ, mà là an yên.

Ngoài cổng, gió mùa chướng lại thổi về, mang theo hương nhang, mùi xôi mới nấu và cả lời gọi tha thiết của một người đàn bà suốt đời gìn giữ lòng chung thủy.

Bà thầm nghĩ: “Có lẽ, ông về thật rồi.”